Songs of artist: Phan Nhân

Nhạc sĩ Phan Nhân  (1930 - 2015) tên thật là Nguyễn Phan Nhân, sinh ngày 15 tháng 5 năm 1930 tại thành phố Long Xuyên, An Giang. Không sáng tác nhiều như những nhạc sĩ khác, nhưng những bài hát của Phan Nhân hầu như là những ca khúc vượt thời gian, để lại trong lòng thính giả nhiều tình cảm sâu sắc, trong đó có thể kể đến một số tác phẩm như: Hà Nội niềm tin và hy vọng, Em ở nơi đâu, Thành phố của tôi, Trên quê hương Minh Hải, Tình bạn già, Cây đàn guitar VictoHara...

Ngay từ nhỏ Phan Nhân đã tỏ ra là một cậu bé thông minh và có năng khiếu về nghệ thuật, đặc biệt là trong âm nhạc. Lên đến bậc PTTH, xa gia đình lên Cần Thơ trọ học, những lúc buồn ông lại cùng bạn bè "nghêu ngao" vài câu hò Nam bộ chân chất, mộc mạc để vơi đi nỗi nhớ nhà. 

Ðặc biệt cứ mỗi khi đến tiết học môn thanh nhạc, là ông lại cảm thấy như có một niềm đam mê kỳ lạ cứ cuốn lấy ông vào trong từng giai điệu, nốt nhạc. Tốt nghiệp xong, theo tiếng gọi của quê hương ông gia nhập quân ngũ, tham gia kháng chiến chống Pháp, và cũng chính trong môi trường đó, Phan Nhân đã "tập tành" sáng tác như một nhạc sĩ nghiệp dư, bởi vốn âm nhạc của ông lúc đó chỉ là những gì ông đã được học ở bậc trung học. 

Trong những cuộc liên hoan giao lưu của đơn vị với nhân dân, anh lính trẻ Phan Nhân thường tham gia góp vui bằng những bài hát do chính mình sáng tác, và được sự cổ vũ nhiệt tình của mọi người. Những câu động viên, khen ngợi của mọi người như tiếp thêm sức mạnh cho ông, thế là những bài hát lần lượt ra đời, mang chủ đề chính là tình quân dân như "cá với nước" keo sơn gắn bó trong cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm. 

Trong số những bài hát ông sáng tác hồi ấy, có thể nói bài hát "Tiếng tơ lòng" (1953) còn đọng lại nhiều nhất trong lòng bạn bè. Bài này được ông sáng tác trong những đêm trăng thanh bên bờ suối trên đinh Cấm Sơn khi cùng đơn vị đóng quân ở Long Châu Hà - Thất Sơn, cùng với nhân dân phối hợp đánh các đồn bót của địch trên các tuyến đường An Giang - Tịnh Biên - Châu Ðốc.

Năm 1954 từ Quân đội nhạc sĩ Phan Nhân chuyển về đoàn Tuyển văn công Nam bộ rồi tập kết ra Bắc. Năm 1959, chuyển về công tác tại Ðài tiếng nói Việt Nam, với tư cách là một Biên tập viên kiêm phóng viên ông được đi rất nhiều nơi. Mỗi chuyến đi đối với ông như là một lần được tiếp thêm sức sống, bởi ông được gần gũi với tiếng nói, kho tàng dân ca của các dân tộc... tất cả làm xao động trong lòng ông, thôi thúc ông sáng tác. 

Dù vốn là một thanh niên Nam bộ, nhưng ông rất mê những làn điệu Dân ca đồng bằng Bắc bộ, Chèo cho tới quan họ Bắc Ninh... vì thế trong những sáng tác của ông, ta thấy có sự ảnh hưởng ít nhiều của những làn điệu này như bài hát "Em ở nơi đâu" viết về tình cảm cao quý, chân thật của những anh bộ đội lái xe đối với những cô thanh niên xung phong đi mở đường. Trong chiến tranh ban đêm không được mở đèn xe nên các anh không biết mặt được người con gái đã giúp mình mà "... Chỉ nghe có tiếng hát mà đem lòng yêu thương..." rồi các anh đi tìm nhưng không biết em ở nơi đâu hoặc như bài "Nhớ về PácBó" cũng mang âm hưởng của dân ca Tày, Nùng Việt Bắc. 

Yêu miền Bắc, yêu Hà Nội và tự trong lòng, ông đã coi đây như là quê hương thứ hai của mình. Ðể thể hiện tình yêu ấy, ông ấp ủ một ước mơ sẽ viết một bài hát về Hà Nội mà chưa biết viết như thế nào để thể hiện được sâu sắc nhất tình cảm của mình. Cho đến năm 1970, khi Phan Nhân được cử đi tu nghiệp âm nhạc ở Hungari về, thì lúc này Hà Nội đang chuẩn bị kháng chiến chống Mỹ, ông tiếp tục hăng hái tham gia. 

Tình hình lúc ấy rất cấp bách, nhiều khi phải đi sơ tán để tránh thiệt hại, nhưng ông được ở lại nhận nhiệm vụ đảm bảo cho những chương trình âm nhạc trên làn sóng của đài phát thanh được hoạt động bình thường. Ông trầm ngâm: "Có lẽ đây là một điều may mắn đối với tôi. Bởi khi được chưng kiến cảnh Hà Nội chống trả với bom đạn Mỹ, tôi thấy yêu Hà Nội hơn với một tình yêu da diết mà cho đến bây giờ tôi vẫn không sao diễn tả được...? 

Và có lẽ chính vì tình yêu ấy mà ông đã viết nên bài ca "Hà Nội niềm tin và hy vọng", một ca khúc đã làm rung động con tim của biết bao thế hệ. Trong trận "Ðiện Biên Phủ trên không", 12 ngày đêm Hà Nội chống trả với bom đạn Mỹ, hầu hết mọi người trong Ðài đều xuống hầm trú ẩn, nhưng riêng Phan Nhân thì lại chạy lên sân thượng với mong muốn được nhìn cho rõ khung cảnh Hà Nội lúc bấy giờ. Dưới làn bom đạn có thể bất cứ một viên đạn lạc nào trúng ông, nhưng Phan Nhân dường như quên đi sự nguy hiểm đó, ông đứng lặng người đi, nghĩ về Hà Nội chiều nay vẫn bình yên, mặt nước hồ Gươm vẫn còn lung linh, yên ả mà giờ đây đã đỏ trời đạn bom. B52 điên cuồng đánh phá Hà Nội thực sự là cơn hấp hối giãy giụa của kẻ chiến bại, ông đã tự nghĩ như vậy và có một niềm tin, hy vọng vào ngày chiến thắng. 

Cái cảm xúc ấy đã được ông đưa vào bài hát của mình. Khi bài hát "Hà Nội niềm tin và hy vọng" được công bố, ngay lập tức đón nhận được sự hưởng ứng của thính giả. Mọi người khi nghe bài hát này ai cũng xúc động bởi nó quá sống động, quá chân thực, họ như thấy được toàn bộ hình ảnh một Hà Nội anh dũng, hào hùng chống trả quyết liệt với giặc Mỹ, với một niềm tin tất thắng, từ niềm tin mãnh liệt đó quân và dân Hà Nội đã thực sự "Dệt nên tiếng ca át tiếng bom rền". Bài này đã đạt được giải A trong những bài hát sáng tác về Hà Nội. 

Ngoài những ca khúc trên, nhạc sĩ Phan Nhân còn sáng tác rất nhiều những ca khúc dành cho thiếu nhi:Chú ếch con, Hàng cây ơn Bác, Vườn cây của Ba (phổ thơ Nguyễn Duy)... được nhiều thế hệ thiếu nhi Việt Nam yêu thích. Năm 1969 hưởng ứng cuộc vận động sáng tác bài hát cho các em thiếu nhi, ông đã giành được giải thưởng cao với bốn ca khúc: Em là bông lúa Ðiện Biên, Chú ếch con, Em là con gái má Út Tịch, Chú cừu Mộc Châu. Theo ông, sáng tác nhạc thiếu nhi rất khó bởi tác giả phải biết hóa thân và tinh chế cho phù hợp với tâm hồn trẻ thơ, biến lý trí khô khan thành tình cảm thì các em mới cảm thụ được.

Có thể nói, niềm hạnh phúc lớn nhất đối với nhạc sĩ Phan Nhân là có được một người bạn đời - NSUT Phi Ðiểu, một giọng nữ Nam bộ ta thường được nghe thấy trong mục "Ðọc truyện đêm khuya" của Ðài tiếng nói Việt Nam, và Ðài tiếng nói nhân dân TPHCM, một giọng đọc đã từng làm say mê biết bao người hâm mộ. Bà là người phụ nữ biết hy sinh, biết tạo điều kiện thuận lợi cho Phan Nhân sáng tác, bởi bà hiểu biết và cảm thông đối với sự nghiệp sáng tác của ông. Hơn nữa đối với nhạc sĩ Phan Nhân, NSUT Phi Ðiểu còn là một người đồng chí, một đồng tác giả không cần đứng tên trong những tác phẩm của mình.

Nhạc sĩ Phan Nhân tâm sự: "Tôi vẫn luôn cố gắng hết mình trong công việc, đó là điều chứng tỏ mình vẫn còn có ích cho cuộc đời. Chứ là nhạc sĩ mà không còn sáng tác được thì buồn lắm. Một nhà thơ người Nga đã từng nói "đừng chết trước lúc lìa đời", tôi không muốn mình sẽ rơi vào hoàn cảnh ấy". Chính vì vậy mà mỗi tác phẩm của ông khi ra đời là cả một quá trình tìm tòi, chọn lựa, chắt lọc kỹ càng, bởi ông không muốn phụ lòng khán giả, và muốn cống hiến cho đời những tác phẩm có giá trị

HAV sưu tầm